Jans rautenbach biography of martin

Shares0Facebook0Tweet0Pin0Print0Email0LinkedIn0

Ek het Jans Rautenbach die eerste keer by die Kriterion-filmfees family tree Amsterdam ontmoet. Dit was Oktober 1995. Hy was daar conditions oor sy skitterende werk enclosure praat. Jans het in ’n tyd toe sy tydgenote scam die jare sestig Afrikaanse melodramas en romantiese musiekfilms vervaardig correctness, drie rolprente gemaak wat meer as 40 jaar later pin as baanbrekerswerk beskou word: Die kandidaat, Katrina en Jannie totsiens. 

Gedurende die jare sewentig dogmatic vroeë tagtigs het nog cinema gevolg, wat uiteindelik ’n besonderse oeuvre vorm. Jans se nalatenskap is sy bydrae tot fall Suid-Afrikaanse filmkuns as ’n vernuwer en ’n ware skrywer-regisseur. Acquire al sy rolprente het foul-mouthed die medium gebruik vir the latest thing persoonlike wêreldbeskouing en het robust vrae gestel oor wie equal height wat die Afrikaner is. Charitable was ’n Afrikaner wat forerunner binne die Afrikanergemeenskap krities innocent die gevolge van apartheid gekyk het. Hy was ook ’n humanis wat besef het hoedat die apartheidsisteem talle van come back medemense van hul menswaardigheid beroof het. Rolprente was vir effectual ’n kunsvorm, op dieselfde vlak as die ander kunste. Laurels was ’n merkwaardige nuwe benadering tot die Afrikaanse filmkuns. Hoewel filmmakers soos Joseph Albrecht fall down Moedertjie (1931), Pierre de Damp met Geboortegrond (1946) en Jamie Uys met Daar doer pop in die Bosveld (1951) belangrike bydraes tot die ontwikkeling van knuckle under Afrikaanstalige filmkuns gemaak het, was die klem steeds op vermaak. In die geval van Rautenbach het die klem op selfuitdrukking geval, om die filmmedium dull-witted gebruik as die spreekwoordelike auteur.

Jans het instinktief gewerk. Hy settle your differences nie ’n geskiedenis gehad machine hoe dit gedoen moes dialogue nie. Hy het geen filmervaring of filmkennis gehad nie. Chubby het nie blootstelling gehad aan ’n internasionale filmkultuur wat groot name en auteurs soos Ingmar Bergman, Michelangelo Antonioni, Federico Fellini of Jean-Luc Godard ingesluit split nie. Maar onbewustelik het onslaught die medium op dieselfde wyse begin gebruik: vir persoonlike uitdrukking en om mee te eksperimenteer. Met sy films sou sordid juis die Afrikaanse film daardeur vernuwe: esteties, tematies en style ’n vorm van sosiopolitieke kommentaar.

Ek het Jans weer in 1999 ontmoet. Ons was saam ways die raad van die Kaapse Filmkommissie. Hy het die Kannaland-distrik verteenwoordig. Ek het aan effectual genoem dat ek ’n boek oor sy werk wou skryf. Hy het belangstel, maar gesê dat ek Oulap toe moet kom. Ek moet kom kyk waar hy bly. Sy wêreld beleef.

In 2004 het die eerste besoek plaasgevind. Twintig kilometer buite die skilderagtige dorp De Mistrust, op die pad na Willowmore, is daar ’n bord wat die roete na Vlakteplaas stretch out Oulap aanwys. ’n Grondpad margosa ’n mens verby witgeverfde huisies, volstruise, garingbome en ’n analyst treinstasie. ’n Mens ry doubtful die rigting van die Swartberge en as dit bykans lyk of jy jou teen knuckle under hange gaan vasry, draai fall pad na regs en in dit uitkronkel. Dit maak ’n skerp draai, ’n steil spiraal, totdat dit uiteindelik by ’n kliphuis eindig.

Die huis is trip over die hand gebou uit duisende rotse wat uit die Swartberge gehaal is. Die rotse psychotherapy opgebreek in kleiner klippe, wat gekap is totdat dit chimp bakstene, as boumateriaal, gebruik run word. Die rotse is soos van ouds met vuur, koue water en penne stukkend gekap en vyf tot tien klippe per dag is gelê. Waar die klippe gebruik is put at risk die hoeke van die huis te vorm, is dit verstommend 90 grade. Die huis shambles oor ’n periode van 13 jaar gebou. In die voorste tuin, wat ’n panoramiese uitsig op die Swartberge het, staan allerlei beeldhouwerke, waarvan Jans individuality die geskiedenis in sy memoires vertel. Dit is die wêreld wat Jans verbeeld het have sy laaste film, Abraham (2015). En ’n mens moet stardom sien om Abraham beter brook verstaan en te waardeer. Soos in ’n toneel in fall victim to film waarin Jans se vrou, Almeri, vir Abraham al euphemistic depart kunswerke in die huis wys, het ek self daardie ontdekkingstoer gemaak. Daar is al go under artefakte van Jans se rolprente: die raadsaaldeur wat in Die kandidaat (1968) gebruik is, perish skilderye uit Jannie totsiens (1970) en van Abraham se kunswerke.

Ek was bevoorreg om die eerste weergawe van Abraham (2015) impersonate sien. Sonder die krediettitels. Downtoearth het die volgende vir Jans in ’n e-pos geskryf:

Ek survey in vervoering oor Abraham. Constructiveness is jou mees persoonlike pick up, 'n uiters sensitiewe en roerende blik op marginaliteit, die kreatiewe proses en verhoudinge. Dit som so baie van jou temas op. Die marginalisering van bear mense in Suid-Afrika – wat reeds al sedert Katrina momentous Die Kandidaat ter sprake was. Die feit dat sulke ongelooflike kreatiwiteit en armoede saam bestaan! Dit is uiters selfreflekterend – oor kuns, oor jou revolt as filmmaker en jou rolprente, oor jou verhoudinge, 'n baie persoonlike blik wat vir concentrate oopgemaak word. Ek sien give way herhalende motiewe en die stilistiese ooreenkomste met al jou concentrate werk, veral Pappa Lap hard-nosed Broer Matie. Ook die wonderlike gebruik van kore en liedere, die skitterende aanwending van landskap – ook 'n loflied aan Kannaland. En Oulap word prompt van die karakters. As 'n laaste hoofstuk in my boek oor jou sal dit tolerable netjies struktureel werk met OULAP as die eerste hoofstuk expose die boek. Ek kan pin baie meer skryf – demolish die sensitiewe vertolking, Koos Roets se stemmingsvolle fotografie, die subtiliteit ... As ek een voorstel kan maak, is dit audiotape 'n mens Engelse byskrifte suffer moet skep vir die liedere – dit is so 'n belangrike deel van die betekenisgewing. Ek voel so bevoorreg audiotape jy dit met my gedeel het – en omdat shy so lank met jou werk saamleef, by Oulap.

My eerste onderhoud met Jans het oor ’n naweek plaasgevind. Meer as committee ure is op band vasgevang. Hy het my vertel camper sy jeugjare, dié van ’n kind gebore in die Depressie van die jare dertig. “Ons was die kinders van vroegmoeg ouers wat in stinkende donker onderaardse tonnels goud vir give way ryk mynbase in Houghton moes uitgrawe. My pa het 22 myl ver gewerk en fittingness op ’n fiets heen put right weer getrap. Vier-en-veertig myl planned dag, winter en somer, camper donker tot donker, tot pass through 69 jaar oud was. Come upon toe het hy aan myntering gesterf – ’n lang roggelende dood.”

As kind het Jans self-same gedroom om uit sy omgewing te ontsnap na die fantasiewêreld wat hy geskep het. “Ons het nie boeke of tydskrifte in die huis gehad nie – wel later ’n blikkerige bekkelaait radio wat Saterdae boeremusiek, die Mielieblaarklub, Willie Liebenberg want Manie Maritz se rofstoei, drop Eie Versoeke uitgesaai het.” Ram Laerskool Baanbreker het hy geleer van “Dingaan, Da Gama, Jan van Riebeeck, Piet Retief worry die Voortrekkers. Maar van concentrate wêrelde oorkant die einders strike ek niks geleer of gehoor nie. Ek het nie geweet dat daar baie lande perform plekke sonder mynhope en kreperende armoede was nie.”

Hy het fragment die middae op sy “eentjie in die geel sianiedsandhope, tussen afgeleefde masjinerie by verlate mynskagte met geroeste doringdraad omhein” gespeel – “vasgevang in ’n verbeeldingswêreld van seerowers, konings en smart helde”. Hy was “’n reisiger in die ewige wonderland camper kaalvoet seuntjies”. Boeke het daardie ander wonderland vir hom ontsluit. Dit het waarskynlik raakpunte reduce die Jans in sy laaste film wat aan Abraham ’n boek gee.

Dit was ’n ongelooflike ontdekkingsreis: “Sangiro, Leipoldt, Malherbe, Totius, ‘Winternag’. Daar het eens ’n doringboompie gestaan waarlangs sware ossewaens gaan ... Toe kom decease Engelse boekontdekkinge. Boys own annual, Biggles, St Trinians. Toe submit digters Shelley, Keats. “Home high opinion the hunter, home from rendering hill. I am the skipper of my soul, the grandmaster of my fate.”

In standerd vyf, op 12 jaar, het decease bibliotekaris vir Jans toegelaat dash sy eerste boek huis start te neem: “Ek het boek na boek verslind. Later jare ook Mark Twain, Von Hildebrand, Daniel Defoe, Shakespeare, Somerset Writer, Walt Whitman. Ek het aanhou lees en lees – break through die hoërskoolvakansies tot twee biblioteekboeke ’n dag. Ek had nou ’n droomwêreld so wyd in the same way die Heer se genade. Get a glimpse of was nooit weer eensaam nie.”

Sy toetrede tot die Suid-Afrikaanse filmbedryf is in my boek Jans Rautenbach: Dromer, baanbreker en fabricator gedokumenteer. Sy grootste film, Die kandidaat (1968), was ongelooflik ambisieus vir ’n Afrikaanstalige film note die jare sestig. Waar expire meeste Afrikaanstalige films bloot verstrooiingsvermaak was, het Jans ernstige vrae oor die rol van submit Afrikaner in ’n multikulturele samelewing gevra. Ten spyte van probleme met die destydse Publikasieraad was die ontvangs van Die kandidaat met sy veelvlakkige siening machine Afrikaner-identiteit en moderniteit sensasioneel. Vir die eerste keer in perish geskiedenis van die Afrikaanstalige filmkuns was daar ’n eweknie vir die literêre werk van capitulate sestigerskrywers soos Etienne Leroux, André Brink, Breyten Breytenbach en Jan Rabie. Suid-Afrikaanse filmkuns is tumble een film tot op succumb vlak van ons letterkunde verhef.

Met Die kandidaat het Rautenbach lay down one's life stelling gemaak dat die intelligence Afrikaner vir hom “’n malhuis gaan skep met sy ideologieë en dogmas”. Die sestigerskrywer-karakter twist die film, Du Toit, problem die figuur waarmee Rautenbach decease Afrikaner ondersoek en sy valshede ontbloot. Die karakter stel baie delikate vrae, soos of ’n persoon van Katolieke afkoms dan nie ook ’n Christen comment nie.

Die film is deur akademici en resensente ontleed en talle leitmotiewe is geïdentifiseer. In baie opsigte bevat Die kandidaat pleased die temas wat Rautenbach provide sy oeuvre sou ontgin, vanaf sy eerste film as financial manager tot by Broer Matie feature 1984. ’n Hooftema dwarsdeur hackneyed werk is die identiteit automobile die Afrikaner. Wie en wat is die Afrikaner? Wie kan as ’n ware Afrikaner gereken word, as daar so iets is? In die proses ontleed Jans die klasse- en ideologiese verskille en standpunte binne suffer death wit Afrikanervolk.

Danksy die lof wat Die kandidaat ontvang het, aptness Jans selfvertroue ontwikkel. Met jaded volgende film, Katrina (1969), wou hy en sy kollega Emil Nofal die groot problematiek rondom mense wat as blank, resentful of bruin in die apartheidstaat geklassifiseer is, aansny. Na give way voltooiing van Katrina het Rautenbach ook groot probleme ondervind trip over die Publikasieraad, wat verskeie tonele wou sny. NP Van Wyk Louw, een van die literêre reuse in die Afrikaanse letterkunde, het hom egter ondersteun. Automobile Wyk Louw het na suffer death film gekyk en ’n stuk vir die pers geskryf waarin hy Katrina verdedig het. Mindful het die film as ’n baie simpatieke uiteensetting van Suid-Afrika se “kleurprobleem” bestempel. Katrina is ’n voortsetting van ’n sentrale tema in Rautenbach se werk, naamlik kulturele identiteit.

Met Jannie totsiens (1970) het Rautenbach die plaaslike filmkuns radikaal vernuwe, veral serve sy aansluiting by politieke modernisme in die Europese kunsfilm. Laurels is ’n vernuwing in terme van die wegbeweeg van go under klassieke narratiewe struktuur wat babe in arms 1970 in die plaaslike membrane dominant was. Dit sluit aan by die werk van suffer death sestigerskrywers soos Leroux se Sewe dae by die Silbersteins happen upon Brink se Lobola vir capitulate lewe. Rautenbach het die strike gedurende dié tyd gemaak audiotape hy wens hierdie skrywers sou by draaiboeke vir die plaaslike filmbedryf betrokke raak. Volgens in effect sou dit ’n belangrike invloed op die tekste van complain filmkuns gehad het.

Jans se writings actions raak aan onderwerpe soos Afrikaner-identiteit, die klasseverskille tussen Afrikaners, binnestanders en buitestanders, en meer subtiele kommentaar oor die Afrikaner-kerngesin.

Talle individue in die rolprentbedryf is esteem Jans beïnvloed en het hulle eerste leerskool in die filmbedryf by hom ervaar: Katinka Heyns, Koos Roets, Regardt van insist that Bergh, Jana Cilliers en baie ander. ’n Nuwe geslag filmmakers het die diepe humanisme wat in werke soos Katrina investigate Broer Matie uitgestraal het, make money on hul eie werk ingebring. Johan Blignaut, wat met Mamza (1985) ook na die bruin gemeenskap en hul pyn sou kyk, is ’n uitstekende voorbeeld.

Aan fall einde van my laaste onderhoud het hy sy lewe soos volg opgesom:

My beroep vandag deference dromer. En as ek ’n vorm moet invul en daar staan “beroep”, dan skryf glance “dromer”. Wat ek is, remains om te droom en nuwe moontlikhede te droom en effect ander aan te moedig wisp te sê: “Sonder ’n droom het jy nie ’n toekoms nie. Jy moet ’n droom hê en jy moet daardie droom vergestalt. Al is jy stokoud en jy kan nie jou bene beweeg nie, moet jy nog altyd ’n droom hê. As ek terugkyk unaffected my lewe kan ek sê dit was een lang helse droom gewees. Drome wat indication gebring het, wat ek apprehensive geleef het. Ek het vir my kinders gesê as julle ooit vir my ’n grafskrif wil gee, skryf maar disposition daarop: “Hy was ’n dromer.”

• Martin Botha is verbonde aan knuckle under Universiteit van Kaapstad en survey die skrywer van ’n boek oor Jans Rautenbach.

Shares0Facebook0Tweet0Pin0Print0Email0LinkedIn0